Οι πόνοι περιόδου. Eπιπτώσεις στην ποιότητα ζωής και αντιμετώπιση

Η πρωτοπαθής δυσμηνόρροια ή επώδυνη έμμηνος ρύση είναι μια κοινή γυναικολογική πάθηση, η οποία επηρεάζει το 45 έως 95% των γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία. Η πρωτοπαθής δυσμηνόρροια εκδηλώνεται με έντονο πόνο και συχνά κράμπες στην κατώτερη κοιλιακή χώρα, μόλις προηγουμένως  ή και κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως, που μπορεί να επηρεάζουν και την μέση ή και τους μηρούς.^1,2Η έναρξή της συμβαίνει συνήθως στην ηλικία της εφηβείας, στην εμμηναρχή (πρώτη έμμηνος ρύση μιας γυναίκας) ή λίγο μετά. Οι πόνοι περιόδου, που βιώνουν οι γυναίκες με δυσμηνόρροια, μπορούν να είναι πολύ έντονοι, καθώς έχουν παρομοιαστεί με νεφρικούς κολικούς. Διαρκούν τυπικά για 8 έως 72 ώρες και είναι πιο έντονοι κατά τη διάρκεια της πρώτης ή δεύτερης μέρας περιόδου. ¹

Σε πολυάριθμες μελέτες, που διεξήχθησαν σε όλο τον κόσμο, με εκατοντάδες έως χιλιάδες γυναίκες ενήλικες και έφηβες, οι πόνοι περιόδου φαίνεται να έχουν αρνητικό αντίκτυπο σε πολλαπλές πτυχές της καθημερινότητας και της ποιότητας ζωής τους. Μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τις σχέσεις με την οικογένεια, την απόδοση στο σχολείο ή τη δουλειά, καθώς και τις κοινωνικές δραστηριότητες ή τις δραστηριότητες αναψυχής. Ο έντονος πόνος, που βιώνουν κατά τη διάρκεια της περιόδου, σχετίζεται με περιορισμό της σωματικής δραστηριότητας και οι πόνοι περιόδου έχουν αναφερθεί ως κύριος λόγος απουσίας από το σχολείο ή τη δουλειά για τις νεαρές γυναίκες. Πλήθος μελετών καταδεικνύουν ότι ένα ποσοστό 10-30% όλων των εργαζόμενων γυναικών, που βιώνει πόνους περιόδου, λόγω δυσμηνόρροιας, χάνει 1 με 2 εργάσιμες ημέρες μηνιαίως. Είναι ασφαλές, λοιπόν, να εξάγουμε το συμπέρασμα ότι κάθε μήνα οι γυναίκες με δυσμηνόρροια έχουν σημαντική επιδείνωση στην ποιότητα ζωής τους, κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεώς τους. ¹

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι ο πόνος δεν είναι μόνο αισθητηριακή εμπειρία, αλλά και συναισθηματική (IASP, 1979; Bromm, 1995), οι πόνοι περιόδου μπορούν να επηρεάσουν το ψυχολογικό στρες και γενικότερα τη διάθεση. Ο πόνος μπορεί να το αυξήσει, αλλά και το ψυχολογικό στρες μπορεί να αυξήσει την αντίληψη του πόνου, οδηγώντας σε φαύλο κύκλο. Πολυάριθμες μελέτες σε γυναίκες, που είχαν αντιμετωπίσει επιτυχώς κάποιο πόνο, έχουν επίσης επιβεβαιώσει ότι οι συναισθηματικές διεργασίες μπορούν να επηρεάσουν την εμφάνιση και την έντασή του. Τα θετικά συναισθήματα και η καλή διάθεση είναι ικανά να μειώσουν την αντίληψη του πόνου, ενώ αντίθετα τα αρνητικά συναισθήματα και η κακή διάθεση μπορούν να προκαλέσουν την έκφραση του πόνου. Οι μελέτες, που έχουν αξιολογήσει το ψυχολογικό στρες , καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι γυναίκες με πρωτοπαθή δυσμηνόρροια έχουν κακή διάθεση κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως, σε σχέση με τις υπόλοιπες ημέρες του μήνα και σε σύγκριση με τις γυναίκες, που δεν πονούν κατά τη διάρκεια της περιόδου τους. Επίσης, η κατάθλιψη και το άγχος σχετίζονται με τους πόνους περιόδου. ¹

Σε σχέση με την ποιότητα ύπνου, ο πόνος καταγράφεται ως πρωτεύουσα αιτία αϋπνίας σε ασθενείς με διάφορες παθήσεις. Το ίδιο καταγράφεται και για τους πόνους περιόδου και μάλιστα σε μελέτες, οι γυναίκες δηλώνουν ότι βιώνουν πιο διαταραγμένο ύπνο κατά τη διάρκεια των πρώτων ημερών της εμμήνου ρύσεως, κυρίως από πόνο και κράμπες. Επίσης, οι γυναίκες που βιώνουν πόνους περιόδου, συχνά διαμαρτύρονται για κόπωση και υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, συμπτώματα τα οποία, επίσης, υποδηλώνουν κακή ποιότητα ύπνου.¹

Παρά τις πολυάριθμες μελέτες, η παθοφυσιολογία, που προκαλεί τους πόνους περιόδου δεν έχει γίνει πλήρως αντιληπτή. Η μέχρι τώρα έρευνα έχει αναδείξει την πολυπλοκότητα των βιοχημικών αντιδράσεων μεταξύ του ενδοκρινικού, του αγγειακού και του ανοσοποιητικού συστήματος.² Η πιο ευρέως αποδεκτή εξήγηση για την αιτία που προκαλεί τους πόνους περιόδου είναι η υπερπαραγωγή προσταγλανδινών στη μήτρα, ουσιών που  διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο μηχανισμό της φλεγμονής.

Η τρέχουσα πιο κοινή αντιμετώπιση για τους πόνους περιόδου είναι τα Μη Στεροειδή Αντιφλεγμονώδη Φάρμακα (ΜΣΑΦ). Τα ΜΣΑΦ κατατάσσονται ως αναστολείς της σύνθεσης των προσταγλανδινών, ουσιών, που επάγουν τη φλεγμονώδη διαδικασία και είναι από τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα φάρμακα παγκοσμίως. Πλήθος μελετών έχουν διερευνήσει την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων στην αντιμετώπιση των πόνων περιόδου και έχουν αποδείξει ότι μπορούν να προσφέρουν αποτελεσματική ανακούφιση. ¹

Πολλές γυναίκες, επίσης, στρέφονται προς μη φαρμακολογικές θεραπείες, για να αντιμετωπίσουν τους πόνους περιόδου, αν και συχνά αυτές δεν είναι αποτελεσματικές. Έχουν καταγραφεί εναλλακτικές μέθοδοι, όπως θερμοφόρες για τις κράμπες, παρατεταμένη κατάκλιση, ανάπαυση ή ύπνος, άσκηση, διαλογισμός, αρωματικά έλαια, φυτικά αφεψήματα και διάφορες διατροφικές επιλογές.¹

Τέτοιες μη φαρμακευτικές μέθοδοι αντιμετώπισης των πόνων της περιόδου, μπορούν να συμπληρώσουν τη φαρμακευτική θεραπεία ή να χρησιμοποιηθούν σε περιπτώσεις, όπου η φαρμακευτική αγωγή αντενδείκνυται. Έχει καταγραφεί ότι η φυσική δραστηριότητα μειώνει την ένταση και τη διάρκεια των πόνων περιόδου. Με βάση σχετική μετανάλυση μελετών, η άσκηση οποιασδήποτε έντασης, αλλά με στόχο την επίτευξη 45λεπτων έως μίας ώρας προπονήσεων, τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα, μπορεί να μειώσει την ένταση των πόνων περιόδου, σε γυναίκες, που παρουσιάζουν μέση ή σοβαρή δυσμηνόρροια. Αν και η άσκηση μπορεί να επιφέρει μικρότερη μείωση του πόνου, σε σύγκριση με τη φαρμακευτική αγωγή, λαμβάνοντας υπ΄ όψιν και τα λοιπά  της οφέλη, αξίζει να θεωρείται αξιόλογη θεραπευτική μέθοδος.³

Η συχνότητα εμφάνισης επώδυνης εμμήνου ρύσεως είναι υψηλή και οι επιπτώσεις της εκτεταμένες. Παρά τη μεγάλη της συχνότητα στο γενικό πληθυσμό, εξακολουθούν να υπάρχουν κενά στην αντίληψη περί της πάθησης και χρειάζονται περαιτέρω μελέτες. Τέλος, φαίνεται ότι η πρωτοπαθής δυσμηνόρροια υποδιαγιγνώσκεται, δεν αξιολογείται και  δεν αντιμετωπίζεται επαρκώς από τους επαγγελματίες υγείας, τους ερευνητές για τον πόνο, ακόμη και από πολλές γυναίκες, οι οποίες μπορεί να αντιμετωπίζουν την πάθηση ως φυσιολογική εκδήλωση του κύκλου τους.¹